Mọi điều bạn cần biết về xét nghiệm tầm soát bệnh tiểu đường

Bệnh tiểu đường là một căn bệnh mãn tính nguy hiểm, gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Để phòng ngừa và kiểm soát bệnh hiệu quả, việc thực hiện xét nghiệm tầm soát bệnh tiểu đường đóng vai trò vô cùng quan trọng. Bài viết này sẽ cung cấp những thông tin hữu ích về xét nghiệm tầm soát bệnh tiểu đường, bao gồm cách thức thực hiện, loại xét nghiệm, đối tượng cần xét nghiệm, và những điều cần lưu ý.

Xét nghiệm tầm soát bệnh tiểu đường là gì?

Xét nghiệm tầm soát bệnh tiểu đường là phương pháp sàng lọc, giúp phát hiện sớm bệnh tiểu đường ở người chưa có triệu chứng hoặc nghi ngờ mắc bệnh. Xét nghiệm này là một bước quan trọng trong chiến lược phòng ngừa và điều trị bệnh tiểu đường hiệu quả.

Ưu điểm của xét nghiệm tầm soát bệnh tiểu đường:

• Phát hiện sớm bệnh: Xét nghiệm tầm soát giúp phát hiện bệnh sớm, khi chưa có triệu chứng hoặc triệu chứng còn nhẹ, tạo cơ hội điều trị hiệu quả hơn và hạn chế biến chứng.
• Kiểm soát bệnh hiệu quả: Nhờ phát hiện sớm, người bệnh có thể thay đổi lối sống, điều chỉnh chế độ ăn uống và tập luyện, giúp kiểm soát đường huyết tốt hơn, ngăn ngừa biến chứng.
• Giảm chi phí điều trị: Điều trị bệnh tiểu đường ở giai đoạn sớm thường có chi phí thấp hơn so với điều trị muộn.

Những đối tượng nên thực hiện xét nghiệm tầm soát:

• Người từ 40 tuổi trở lên.
• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh tiểu đường type 2.
• Người thừa cân hoặc béo phì.
• Người mắc bệnh lý tim mạch hoặc huyết áp cao.
• Phụ nữ mang thai.

Các loại xét nghiệm tầm soát bệnh tiểu đường và cách thức thực hiện

Có nhiều loại xét nghiệm tầm soát bệnh tiểu đường, mỗi loại có ưu điểm và nhược điểm riêng. Dưới đây là một số loại xét nghiệm phổ biến:

1. Xét nghiệm Peptide C

Xét nghiệm peptide C là xét nghiệm đo lượng peptide C, là một hormone được sản xuất cùng với insulin trong tuyến tụy. Xét nghiệm này giúp đánh giá chức năng của tuyến tụy và xác định khả năng sản xuất insulin.

• Cách thức thực hiện: Lấy máu từ tĩnh mạch để phân tích.
• Kết quả:
  • Nồng độ peptide C thấp có thể biểu thị tuyến tụy không sản xuất đủ insulin, là dấu hiệu của tiểu đường týp 1 hoặc LADA.
  • Nồng độ peptide C bình thường hoặc cao cho thấy tuyến tụy vẫn sản xuất insulin, nhưng khả năng sử dụng insulin có thể bị suy giảm, là dấu hiệu của tiểu đường týp 2.

2. Xét nghiệm đường huyết lúc đói

Xét nghiệm đường huyết lúc đói là xét nghiệm xác định lượng đường trong máu sau 8 tiếng nhịn ăn. Xét nghiệm này giúp đánh giá mức độ đường huyết lúc đói và phát hiện sớm tiểu đường hoặc tiền tiểu đường.

• Cách thức thực hiện: Lấy máu từ tĩnh mạch vào buổi sáng, sau 8 tiếng nhịn ăn.
• Kết quả:
  • Đường huyết lúc đói dưới 100mg/dL là bình thường.
  • Đường huyết lúc đói từ 100-125mg/dL là tiền tiểu đường.
  • Đường huyết lúc đói trên 126mg/dL trong hai lần kiểm tra riêng biệt là dấu hiệu của tiểu đường.

3. Kháng thể GAD (Anti-GAD)

Kháng thể GAD là xét nghiệm đo lượng kháng thể GAD trong máu. Kháng thể GAD là kháng thể tấn công và phá hủy các tế bào beta trong tuyến tụy, là nguyên nhân gây ra bệnh tiểu đường type 1.

• Cách thức thực hiện: Lấy máu từ tĩnh mạch để phân tích.
• Kết quả:
  • Kết quả dương tính với kháng thể GAD là dấu hiệu của tiểu đường type 1 hoặc LADA.
  • Kết quả âm tính không loại trừ khả năng mắc bệnh tiểu đường.

4. Xét nghiệm HbA1c

Xét nghiệm HbA1c là xét nghiệm đo lượng đường kết hợp với huyết sắc tố (A1C) trong máu. Xét nghiệm này giúp đánh giá kiểm soát đường huyết trong 2-3 tháng gần nhất.

• Cách thức thực hiện: Lấy máu từ tĩnh mạch để phân tích.
• Kết quả:
  • Mức HbA1c dưới 5,7% là bình thường.
  • Mức HbA1c từ 5,7% đến 6,4% là tiền tiểu đường.
  • Mức HbA1c trên 6,5% là dấu hiệu của tiểu đường.

5. Dung nạp glucose đường uống (OGTT)

Xét nghiệm OGTT là xét nghiệm chẩn đoán bệnh tiểu đường hoặc đề kháng insulin. Xét nghiệm này đo lượng đường trong máu sau khi uống dung dịch glucose.

• Cách thức thực hiện: Nhịn ăn trong 8 tiếng, sau đó uống dung dịch glucose, lấy máu để phân tích đường huyết tại các thời điểm khác nhau.
• Kết quả:
  • Đường huyết sau 2 tiếng uống glucose dưới 140mg/dL là bình thường.
  • Đường huyết sau 2 tiếng uống glucose từ 140-199mg/dL là tiền tiểu đường.
  • Đường huyết sau 2 tiếng uống glucose trên 200mg/dL là dấu hiệu của tiểu đường.

Kiểm tra các dấu hiệu của bệnh tiểu đường type 2

Ngoài các xét nghiệm tầm soát, việc kiểm tra các dấu hiệu của bệnh tiểu đường type 2 cũng rất hữu ích. Các dấu hiệu thường gặp của bệnh tiểu đường type 2 bao gồm:

• Đi tiểu nhiều, nhất là vào ban đêm.
• Khát nước nhiều.
• Cảm giác đói thường xuyên.
• Sụt cân không rõ nguyên nhân.
• Mệt mỏi và yếu sức.
• Tầm nhìn mờ.
• Da khô và ngứa.
• Các vết thương dễ bị nhiễm trùng.
• Chậm lành vết thương.

Khi nào nên thực hiện xét nghiệm tầm soát bệnh tiểu đường?

Dựa trên độ tuổi, triệu chứng và các yếu tố nguy cơ, người ta khuyến nghị nên thực hiện xét nghiệm tầm soát bệnh tiểu đường trong những trường hợp sau:

• Người từ 40-74 tuổi: Nên thực hiện xét nghiệm tầm soát mỗi 3 năm, trừ khi có các yếu tố nguy cơ khác.
• Người có triệu chứng tiểu đường: Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào của bệnh tiểu đường, nên đến bác sĩ kiểm tra ngay lập tức.
• Người có yếu tố nguy cơ: Nếu bạn có các yếu tố nguy cơ như thừa cân/béo phì, gia đình có người mắc bệnh tiểu đường type 2, huyết áp cao, cholesterol cao, hoặc phụ nữ từng sinh con nặng ký, bạn nên thực hiện xét nghiệm tầm soát thường xuyên, theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Phụ nữ mang thai ở tuần thứ 24-28: Nên thực hiện xét nghiệm tầm soát đường huyết thai kỳ để phát hiện sớm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ.

Xử lý kết quả xét nghiệm tầm soát bệnh tiểu đường

Kết quả xét nghiệm tầm soát bệnh tiểu đường có thể cho kết quả dương tính (báo hiệu có khả năng mắc bệnh) hoặc âm tính (báo hiệu chưa có dấu hiệu mắc bệnh). Khi nhận được kết quả, bạn nên lưu ý những điều sau:

Kết quả dương tính

• Kiểm tra lại để xác nhận: Nếu kết quả xét nghiệm dương tính, bạn nên tái khám và thực hiện lại xét nghiệm để xác nhận kết quả.
• Theo dõi sát sao: Sau khi được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường, bạn cần theo dõi sát sao đường huyết và tuân theo phác đồ điều trị của bác sĩ.

Kết quả âm tính

• Không đảm bảo không mắc bệnh: Kết quả xét nghiệm âm tính không có nghĩa là bạn hoàn toàn không mắc bệnh tiểu đường. Bởi vì, xét nghiệm tầm soát không chính xác 100% và có khả năng bỏ sót một số trường hợp mắc bệnh.
• Theo dõi sức khỏe và thay đổi lối sống: Dù kết quả xét nghiệm âm tính, bạn vẫn nên duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, tập luyện thể dục thường xuyên, kiểm tra sức khỏe định kỳ để phòng ngừa bệnh tiểu đường.

Những lưu ý khi thực hiện xét nghiệm tầm soát bệnh tiểu đường

Để đảm bảo kết quả xét nghiệm chính xác, bạn nên lưu ý những điều sau:

• Chuẩn bị kỹ lưỡng: Tuân thủ hướng dẫn của nhân viên y tế về việc nhịn ăn, uống thuốc, và các lưu ý khác.
• Thông báo với bác sĩ về thuốc đang dùng: Một số loại thuốc có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm.
• Không tự ý chẩn đoán bệnh: Dựa trên kết quả xét nghiệm, bạn không nên tự ý chẩn đoán bệnh, hãy đến gặp bác sĩ để được tư vấn và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

Yếu tố ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm tầm soát bệnh đái tháo đường

Kết quả xét nghiệm tầm soát bệnh tiểu đường có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm:

• Tuổi tác: Người cao tuổi có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường cao hơn.
• Giới tính: Phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ cao hơn nam giới.
• Chủng tộc: Người da đen, da nâu có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường cao hơn người da trắng.
• Lối sống: Chế độ ăn uống không lành mạnh, ít vận động, hút thuốc lá, uống rượu… là những yếu tố gia tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường.
• Yếu tố di truyền: Nếu gia đình có người mắc bệnh tiểu đường, nguy cơ mắc bệnh của bạn sẽ cao hơn.
• Bệnh lý khác: Một số bệnh lý như bệnh tuyến giáp, bệnh gan, bệnh thận cũng có thể gây ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm.

Khuyến nghị về xét nghiệm tầm soát bệnh tiểu đường

Dựa trên các yếu tố nguy cơ, người ta khuyến nghị nên thực hiện xét nghiệm tầm soát bệnh tiểu đường theo lịch trình sau:

• Người có yếu tố nguy cơ: Nên kiểm tra mỗi 3 năm.
• Người không có triệu chứng: Nên kiểm tra mỗi 5 năm.

Sau khi đã nắm rõ về việc xét nghiệm tầm soát bệnh đái tháo đường. Bạn đọc có thể tìm hiểu thêm về cách phòng bệnh tiểu đường để có thể phòng bệnh một cách tốt nhất

Kết luận

Xét nghiệm tầm soát bệnh tiểu đường là một phương pháp hiệu quả giúp phát hiện sớm bệnh, tạo cơ hội điều trị hiệu quả và hạn chế biến chứng. Việc thực hiện xét nghiệm tầm soát định kỳ, theo hướng dẫn của bác sĩ là một biện pháp phòng ngừa bệnh tiểu đường hiệu quả và bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình.