Bàn chân – Biến chứng tiểu đường và câu hỏi ít ai trả lời: “Tôi có thể đi bộ bình thường không?”

Chăm sóc đôi chân không phải để phòng tránh tàn phế, mà là để tiếp tục sống một cuộc sống vận động, chủ động và chất lượng. Bài viết này không chỉ nói về nỗi sợ hãi mang tên “bàn chân – biến chứng tiểu đường”, mà còn đưa ra những hướng đi thiết thực để người bệnh vẫn có thể đi bộ mỗi ngày, an toàn và vững vàng.

Rất nhiều người sống chung với bệnh tiểu đường âm thầm đối diện với một nỗi lo: “Liệu mai này tôi còn đi bộ được nữa không?”. Câu hỏi ấy không phải ai cũng dám nói ra. Nó như một dự cảm về một điều gì đó xấu đang đến, đặc biệt khi những cơn tê buốt, mất cảm giác hay vết loét nhỏ nơi bàn chân cứ âm ỉ kéo dài.

Chúng ta vẫn thường nghe nói về biến chứng ở tim, ở mắt, ở thận. Nhưng bàn chân – nơi chịu toàn bộ trọng lực mỗi ngày – lại ít được nhắc đến đúng mức, dù đây là một trong những vị trí dễ tổn thương và nguy hiểm nhất nếu không được chăm sóc đúng cách.

Vì sao bàn chân lại dễ trở thành “điểm yếu” của người tiểu đường?

Không phải ngẫu nhiên mà các bác sĩ nội tiết luôn dặn dò bệnh nhân tiểu đường hãy “chăm sóc bàn chân kỹ như chăm sóc đôi mắt”. Lý do là bởi:

• Hệ thần kinh ngoại vi bị tổn thương: Tiểu đường kéo dài làm suy giảm cảm giác ở bàn chân. Người bệnh có thể không cảm nhận được đau, nóng, lạnh – điều này khiến những vết thương nhỏ dễ bị bỏ qua, âm thầm trở thành loét nặng, thậm chí hoại tử.

• Tuần hoàn máu kém: Mạch máu nhỏ ở bàn chân rất dễ bị xơ vữa do đường huyết cao. Điều này làm chậm quá trình lành vết thương, giảm lượng máu nuôi tế bào.

• Mất phản xạ và biến dạng khớp: Ở giai đoạn nặng, người bệnh có thể bị biến dạng bàn chân, mất cân bằng khi bước đi.

Tất cả những điều này lý giải vì sao “bàn chân – biến chứng tiểu đường” lại là nỗi ám ảnh dai dẳng, là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến cắt cụt chi ở người lớn tại nhiều quốc gia.

Xem thêm: ĐƯỜNG HUYẾT ỔN ĐỊNH NHỜ THÓI QUEN NHỎ – NHỮNG ĐIỀU BẠN KHÔNG NGỜ TỚI

Có thể đi bộ bình thường không? – Câu trả lời không phải “có” hay “không”, mà là “bằng cách nào”

Thực tế, người bệnh tiểu đường không cần phải dừng vận động, thậm chí, đi bộ nhẹ nhàng mỗi ngày còn là liều thuốc quý giúp kiểm soát đường huyết, cải thiện tuần hoàn và ổn định hệ thần kinh. Tuy nhiên, điều quan trọng là cách đi bộ thế nào để không làm tổn thương bàn chân.

Trước khi bắt đầu bất kỳ hoạt động vận động nào, người bệnh cần tự kiểm tra bàn chân mỗi ngày. Những dấu hiệu dưới đây cần được chú ý đặc biệt:

• Da bàn chân khô, nứt nẻ hoặc có vết loét

• Móng chân mọc lệch, viêm quanh móng

• Có cảm giác nóng ran, tê bì hoặc hoàn toàn mất cảm giác

• Có vết chai, vết phồng rộp

Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, hãy tham khảo bác sĩ trước khi vận động để có hướng xử trí kịp thời.

5 nguyên tắc giúp người bị “bàn chân – biến chứng tiểu đường” vẫn có thể đi bộ an toàn

1. Chọn giày đúng – Ưu tiên bảo vệ, không chỉ là thẩm mỹ

Một đôi giày sai cách có thể gây ra tổn thương nghiêm trọng cho bàn chân. Đối với người tiểu đường, giày nên:

• Có đế mềm, đàn hồi tốt

• Không gây chèn ép hay ma sát quá mức

• Không có đường may nổi bên trong

• Nên chọn giày y tế dành riêng cho người tiểu đường

Hãy nhớ, giày tốt không chỉ giúp bạn thoải mái, mà còn giúp tránh hàng loạt biến chứng nguy hiểm.

2. Chọn thời điểm và thời gian đi bộ hợp lý

• Thời điểm tốt nhất: Sáng sớm hoặc chiều mát, tránh thời tiết quá nóng hay quá lạnh.

• Thời gian nên bắt đầu: 10–15 phút mỗi ngày, sau đó tăng dần nếu không có dấu hiệu bất thường.

• Bề mặt nên đi bộ: Nên chọn nơi bằng phẳng, ít chướng ngại vật, tránh bề mặt cứng như bê tông trong thời gian dài.

3. Chăm sóc và kiểm tra chân sau mỗi lần vận động

• Rửa chân bằng nước ấm (không quá nóng), lau khô kỹ, đặc biệt là giữa các kẽ ngón.

• Thoa kem dưỡng ẩm để tránh nứt nẻ, nhưng không thoa giữa các kẽ ngón.

• Kiểm tra kỹ từng vết trầy xước, mụn nước. Nếu thấy có dấu hiệu bất thường, hãy đến bác sĩ ngay.

4. Kết hợp bài tập tăng cường lưu thông máu

Ngoài đi bộ, có thể thực hiện một số động tác đơn giản:

• Xoay cổ chân nhẹ nhàng

• Co duỗi các ngón chân

• Nâng gót chân, giữ vài giây rồi thả xuống

Các động tác này nên làm khi ngồi, trước và sau khi đi bộ để hỗ trợ lưu thông máu hiệu quả hơn.

5. Chế độ dinh dưỡng và kiểm soát đường huyết là chìa khóa

Dù đi bộ đúng cách đến đâu, nếu đường huyết vẫn cao thì tổn thương ở bàn chân vẫn âm thầm tiếp diễn. Hãy:

• Duy trì đường huyết ổn định

• Ăn đủ chất, đặc biệt là protein, vitamin nhóm B, omega-3

• Uống đủ nước để nuôi dưỡng tế bào và hệ thần kinh

Xem thêm: Người tiểu đường uống sữa tươi không đường được không?

Bị “bàn chân – biến chứng tiểu đường” nặng, có còn cơ hội vận động?

Câu trả lời là còn. Dù đã bị biến chứng nặng, với những biện pháp hỗ trợ như:

• Giày chỉnh hình, nẹp bàn chân

• Vật lý trị liệu chuyên biệt cho người tiểu đường

• Thiết bị hỗ trợ di chuyển như gậy, xe đẩy…

Người bệnh vẫn có thể duy trì khả năng vận động trong mức độ phù hợp. Quan trọng là không bỏ cuộc, không để cơ thể rơi vào trạng thái ít vận động kéo dài – điều đó càng làm bệnh tiến triển nhanh hơn.

Khi nào cần đến bác sĩ?

Việc chăm sóc tại nhà là cần thiết, nhưng với những người có nguy cơ “bàn chân – biến chứng tiểu đường”, khám định kỳ với chuyên gia y tế là điều bắt buộc. Ngay cả khi bạn không cảm thấy đau đớn hay thấy tổn thương rõ rệt, vẫn có những nguy cơ tiềm ẩn âm thầm diễn ra mà mắt thường không thể phát hiện.

Dưới đây là những cột mốc quan trọng mà người bệnh không nên bỏ qua:

Khám chân định kỳ mỗi 3–6 tháng

Khám bàn chân định kỳ giúp phát hiện sớm những dấu hiệu nhỏ nhất của biến chứng như mất cảm giác, da khô bất thường, móng mọc lệch hay vùng da đổi màu. Việc này không chỉ dành cho người đã có dấu hiệu biến chứng, mà còn dành cho những người bệnh tiểu đường chưa có triệu chứng rõ ràng.

Thời gian lý tưởng là khám mỗi 3–6 tháng, hoặc thường xuyên hơn nếu bác sĩ chỉ định. Đây là cách hiệu quả để ngăn ngừa các biến chứng nặng như loét hoặc hoại tử bàn chân.

Làm xét nghiệm cảm giác bàn chân (test monofilament)

Đây là một xét nghiệm đơn giản nhưng cực kỳ quan trọng. Bác sĩ sẽ dùng một sợi nylon mảnh để chạm nhẹ vào nhiều điểm trên bàn chân nhằm kiểm tra cảm giác của bạn. Nếu bạn không cảm nhận được, đó có thể là dấu hiệu của tổn thương thần kinh ngoại vi – một biểu hiện sớm của biến chứng thần kinh tiểu đường.

Test monofilament không gây đau, không tốn nhiều thời gian nhưng lại có thể giúp phát hiện sớm nguy cơ mất cảm giác – nguyên nhân chính khiến người bệnh không biết mình đang bị thương ở chân.

Kiểm tra lưu lượng máu tới chân (chỉ số ABI)

Chỉ số ABI (Ankle Brachial Index) giúp đo lưu thông máu ở chi dưới – điều cực kỳ quan trọng với người có nguy cơ “bàn chân – biến chứng tiểu đường”. Bằng cách so sánh huyết áp ở cổ tay và cổ chân, bác sĩ có thể biết được mạch máu ở chân có bị tắc nghẽn hay hẹp không.

Nếu tuần hoàn máu bị cản trở, quá trình lành vết thương sẽ chậm hoặc không thể lành, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và hoại tử. Đó là lý do xét nghiệm ABI được khuyến khích thực hiện định kỳ.

Chụp X-quang nếu thấy biến dạng bàn chân

Khi bàn chân có dấu hiệu bất thường như biến dạng, lệch khớp, sưng đau không rõ nguyên nhân, bạn nên được chụp X-quang để xác định có hiện tượng gãy xương nhỏ, thoái hóa khớp hay viêm mô xương hay không. Với người bệnh tiểu đường, những tổn thương này có thể không gây đau do mất cảm giác nhưng vẫn diễn tiến nặng nếu không can thiệp.

Chụp X-quang giúp đánh giá mức độ tổn thương xương – khớp và lập kế hoạch điều trị chính xác, tránh nguy cơ mất khả năng vận động trong tương lai.

Chủ động đi khám – Bảo vệ sự chủ động trong cuộc sống

Đừng đợi đến khi thấy vết loét mới đến gặp bác sĩ. Trong “bàn chân – biến chứng tiểu đường”, phòng ngừa luôn quan trọng hơn chữa trị. Việc khám và xét nghiệm định kỳ giúp:

• Phát hiện sớm tổn thương thần kinh và tuần hoàn

• Có kế hoạch chăm sóc chân kịp thời

• Duy trì khả năng đi lại, vận động và chất lượng sống

Hãy coi việc kiểm tra bàn chân định kỳ như một phần thiết yếu trong hành trình quản lý bệnh tiểu đường.

Kết luận: Bàn chân là gốc rễ của cuộc sống năng động

Đừng để “bàn chân – biến chứng tiểu đường” trở thành lý do khiến bạn từ bỏ việc vận động. Bằng những hiểu biết đúng và hành động sớm, bạn hoàn toàn có thể tiếp tục đi bộ, sống tích cực và giữ cho cơ thể khỏe mạnh hơn mỗi ngày.

Việc bảo vệ đôi bàn chân không chỉ là bảo vệ một phần cơ thể – đó là bảo vệ chính cuộc sống chủ động của bạn. Hãy bắt đầu ngay hôm nay, dù chỉ bằng một bước chân nhẹ nhàng.