Khẩu phần ăn cho người tiểu đường

Khẩu phần ăn cho người tiểu đường cần được xác định và xây dựng chi tiết là điều vô cùng quan trọng. Bài viết này sẽ cung cấp hướng dẫn chi tiết về cách xây dựng khẩu phần ăn cho bệnh nhân tiểu đường nhằm kiểm soát đường huyết và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm.

1. Xác định nhu cầu năng lượng của bệnh nhân tiểu đường

Xác định nhu cầu năng lượng giúp người bệnh tiểu đường có thể tính toán được lượng Calo mục tiêu cần bổ sung hàng ngày trong khẩu phần ăn của họ. Việc này không chỉ giúp kiểm soát cân nặng mà còn hỗ trợ trong việc duy trì mức đường huyết ổn định.

Cân nặng lý tưởng

Cân nặng lý tưởng là yếu tố đầu tiên cần được xem xét khi tính toán khẩu phần ăn. Công thức để tính cân nặng lý tưởng dựa trên chiều cao là rất đơn giản: Cân nặng lý tưởng = 22 x (Chiều cao)². Ví dụ, nếu một bệnh nhân nữ cao 1.60m, thì cân nặng lý tưởng của cô ấy sẽ là 56.3kg.

Nhu cầu năng lượng hàng ngày

Nhu cầu năng lượng của mỗi người khác nhau và phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tuổi tác, giới tính, cân nặng và mức độ hoạt động. Để tính nhu cầu năng lượng hàng ngày, bạn có thể áp dụng công thức: Lượng calo cần nạp = P (cân nặng lý tưởng) x Mức độ hoạt động. Sẽ có ba mức độ hoạt động chính: ít hoạt động, hoạt động vừa và vận động nặng.

Ví dụ, với tình huống người tiểu đường có cân nặng lý tưởng là 56.3kg và thường xuyên hoạt động vừa, nhu cầu Calo hàng ngày sẽ là 1689 Calo. Từ đó, người bệnh có thể điều chỉnh lượng Calo nạp vào để đạt được cân nặng mong muốn, giảm hoặc tăng cân theo mục tiêu đã đề ra.

Điều chỉnh lượng Calo nạp vào

Nếu người bệnh tiểu đường muốn giảm cân, lượng Calo nạp vào nên trừ bớt từ 400 đến 500 Calo so với lượng Calo hàng ngày đã tính. Ngược lại, nếu muốn tăng cân, họ có thể cộng thêm 500 Calo. Đặc biệt, phụ nữ mang thai hoặc cho con bú nên bổ sung thêm từ 300 đến 500 Calo để đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và bé.

2. Tỷ lệ các nhóm thực phẩm trong khẩu phần ăn cho người tiểu đường

Sau khi xác định được nhu cầu Calo cần nạp, khẩu phần ăn cho người tiểu đường cũng cần được chia theo tỷ lệ hợp lý giữa các nhóm thực phẩm cơ bản.

Nhóm bột đường

Chất bột đường (Carbohydrate) nên chiếm khoảng 50-60% tổng lượng Calo trong khẩu phần ăn. Các nguồn thực phẩm giàu bột đường bao gồm ngũ cốc, mì sợi, khoai tây, bánh mì, gạo lứt, và yến mạch. Đây là nguồn năng lượng chính cho cơ thể và ảnh hưởng lớn đến mức đường huyết.

Nhóm chất đạm

Chất đạm (Protein) nên chiếm từ 10-20% khẩu phần ăn. Các nguồn protein tốt cho người tiểu đường bao gồm cá, thịt gia cầm bỏ da, thịt heo lọc bỏ mỡ, và các loại đậu. Chúng giúp duy trì sức khỏe cơ bắp và phục hồi tế bào.

Nhóm chất béo

Chất béo (Lipid) nên chiếm khoảng 20-30% trong khẩu phần ăn. Tuy nhiên, cần lưu ý lựa chọn các loại chất béo lành mạnh như dầu ô liu, dầu cá, và các loại hạt. Chất béo giúp hấp thụ vitamin và duy trì chức năng tế bào.

Chất xơ và vitamin

Chất xơ là phần không thể thiếu trong khẩu phần ăn của người tiểu đường. Nên tiêu thụ khoảng 30g chất xơ mỗi ngày từ rau củ quả như rau lá xanh, bông cải xanh, việt quất, kiwi hay lê. Ngoài ra, vitamin và khoáng chất cũng rất quan trọng, vì vậy hãy bổ sung đa dạng rau củ trái cây trong thực đơn hàng ngày.

3. Hướng dẫn quy đổi thực phẩm

Sau khi nắm rõ nhu cầu Calo và tỷ lệ các nhóm thực phẩm, bước tiếp theo là quy đổi từ Calo sang gam cụ thể để có thể lên thực đơn cho từng bữa ăn trong ngày.

Quy đổi từ Calo sang gam

Mỗi loại dinh dưỡng có giá trị Calo khác nhau. Cụ thể, 1g chất bột đường tương đương với khoảng 4 Calo, 1g chất đạm cũng tương đương 4 Calo, trong khi 1g chất béo tương đương với 9 Calo. Do đó, việc quy đổi giúp người bệnh tiểu đường dễ dàng tính toán lượng thực phẩm cụ thể cần tiêu thụ.

Ví dụ về quy đổi thực phẩm

Giả sử một người tiểu đường cần cung cấp 1200 Calo trong ngày, thì theo nguyên tắc Đĩa thức ăn, họ có thể cần ăn khẩu phần bao gồm 60% bột đường, 15% chất đạm và 25% chất béo. Tương ứng sẽ là 180g bột đường, 45g chất đạm và 33g chất béo.

Xây dựng thực đơn phù hợp

Việc xây dựng thực đơn cho người tiểu đường không chỉ dựa vào lượng Calo mà còn phải đảm bảo rằng các nhóm thực phẩm cần thiết được phân bổ hợp lý. Một thực đơn tham khảo có thể bao gồm các món ăn từ nhiều loại thực phẩm khác nhau để đảm bảo đầy đủ dưỡng chất.

4. Hướng dẫn phân bổ các bữa ăn trong ngày

Để duy trì đường huyết ở mức ổn định và tránh tình trạng tăng giảm đột ngột, bệnh nhân tiểu đường nên chia nhỏ bữa ăn thành nhiều bữa trong ngày.

Phân bổ bữa ăn chính và bữa phụ

Người tiểu đường nên chia thành 3 bữa chính và 2-3 bữa phụ trong ngày. Các bữa chính thường diễn ra vào buổi sáng, trưa và tối, trong đó bữa sáng chứa khoảng 600 Calo, còn bữa trưa và tối khoảng 700 Calo mỗi bữa.

Thời điểm ăn phụ

Các bữa ăn phụ có thể diễn ra từ 2-3 giờ sau bữa sáng và bữa trưa. Năng lượng cho mỗi bữa phụ thường dao động khoảng 150 Calo. Việc chia nhỏ bữa ăn như vậy sẽ giúp duy trì mức đường huyết ổn định và cung cấp năng lượng liên tục cho cơ thể.

Không gian bữa ăn

Ngoài việc chia nhỏ bữa ăn, không gian và thời gian ăn uống cũng rất quan trọng. Người bệnh nên tạo cho mình một môi trường thoải mái để thưởng thức bữa ăn, giúp tâm lý thoải mái và dễ dàng hơn trong việc kiểm soát khẩu phần ăn.

5. Thực đơn tham khảo cho bệnh nhân tiểu đường

Dưới đây là mẫu thực đơn cho người tiểu đường có cân nặng chuẩn 50 – 55kg, với năng lượng khoảng 1600 Calo/ngày.

Bữa sáng

• Phở thịt gà: Bánh phở 160g, thịt gà bỏ da 35g, giá đỗ và rau thơm 150g.

Bữa trưa

• Cơm với chả lá lốt, đậu xốt, rau cải bắp và trái cây: Gạo 100g, thịt heo nạc 40g, đậu phụ 65g, dầu ăn 10ml, rau cải bắp 200g, bưởi 180g.

Bữa tối

• Cơm gạo lứt với trứng thịt hấp, rau bí xanh và trái cây: Gạo lứt 80g, thịt heo xay 25g, trứng 1 quả, bí xanh 250g, đu đủ 150g.

Bữa phụ tối

• Sữa cho người tiểu đường: Sữa 250ml.

Một thực đơn cân bằng và hợp lý sẽ giúp người bệnh tiểu đường duy trì sức khỏe và kiểm soát đường huyết một cách hiệu quả.

6. Kết luận

Trong việc xây dựng khẩu phần ăn cho người tiểu đường, việc xác định nhu cầu năng lượng, tỷ lệ các nhóm thực phẩm, quy đổi thực phẩm, phân bổ bữa ăn và lập thực đơn tham khảo là những yếu tố cần thiết. Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích để tính toán được lượng dinh dưỡng phù hợp cho người bệnh. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào, hãy liên hệ với chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn cụ thể nhất.

• Người tiểu đường ăn bánh trung thu được không?
• Lối sống lành mạnh cho người huyết áp cao
• Tiểu đường tuýp 2 là nặng hay nhẹ?